می‌دونید که جوراب کی و چه جوری به وجود اومد؟
تا حالا به این فکر کردید که اجداد ما آیا از جوراب استفاده می‌کردند یا نه؟

مقدمه

تا¬به¬حال به این فکر کرده‌اید که مردم از چه زمانی شروع به پوشیدن جوراب کردند؟ پاسخ این سوال به گذشته‌ای بسیار دور برمی‌گردد. شواهد تاریخی نشان می‌دهند چیزی شبیه به آنچه امروز جوراب می‌نامیم، از زمان‌های بسیار قدیم وجود داشته است. شاید بتوان آن را «کیسه پا» نامید، اما این اختراع ساده، سال‌ها پیش از ظهور اینترنت، تلویزیون، رادیو، خودرو و بسیاری از لوازمی که امروزه جزء جدایی‌ناپذیر زندگی ما هستند، به وجود آمده است. در ادامه این مطلب، با تاریخی پر از جزئیات شگفت‌انگیز درباره جوراب آشنا خواهید شد. ما نیز تلاش می‌کنیم داستان را به گونه‌ای جذاب بیان کنیم تا هم سرگرم شوید و هم چیزهایی جدید بیاموزید. زیرا تاریخ، حتی اگر موضوعش جوراب باشد، می‌تواند بسیار هیجان‌انگیز باشد!

انسان‌ها از دوران عصر حجر به دنبال راه‌هایی بودند تا با استفاده از منابع طبیعی، پوششی برای محافظت از پاهای خود تهیه کنند. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که حدود 5000 سال پیش از میلاد، انسان‌های اولیه چیزی شبیه به آنچه امروزه جوراب نامیده می‌شود، می‌پوشیدند. کارکرد این پوشش‌ها تنها محدود به حفاظت از پا و گرم نگه‌داشتن آن بود. آنچه ما درباره این تلاش‌های اولیه می‌دانیم، عمدتاً از طریق نقاشی‌های باستانی روی دیوار غارها به دست آمده که نشان‌دهنده نوعی پوشش برای پاهاست.

جوراب 

جوراب نوعی پوشش لباس است که بر روی پا پوشیده شده و اغلب مچ پا یا بخشی از ساق را می‌پوشاند. معمولاً انواع خاصی از کفش‌ها یا چکمه‌ها با جوراب پوشیده می‌شوند یکی از وظایف جوراب جذب عرق پا است. پا یکی از بخش‌هایی از بدن است که بیشترین تعریق را تولید می‌کند و می‌تواند روزانه بیش از ۰.۲۵ پیمانه آمریکایی (۰.۱۲ لیتر) عرق تولید کند. جوراب‌ها این عرق را جذب کرده و به بخش‌هایی منتقل می‌کنند که هوا می‌تواند آن را تبخیر کند. علاوه بر این، جوراب‌ها از کفش‌ها که پوششی گران‌تر، بادوام‌تر و پرکاربردتر هستند، در برابر تعریق محافظت کرده و عمر آن‌ها را افزایش می‌دهند.
در محیط‌های سرد، جوراب‌های ساخته‌شده از پنبه یا پشم با گرم کردن پاهای سرد به کاهش خطر یخ‌زدگی کمک می‌کنند. در فصل‌های گرم سال، معمولاً جوراب‌های نازک برای خنک نگه داشتن پاها استفاده می‌شوند.
در مد آقایان، جوراب‌های رنگ روشن معمولاً با کفش‌های ورزشی و جوراب‌های تیره رنگ با کفش‌های رسمی (اغلب جوراب‌های مشکی یا سرمه‌ای)پوشیده می‌شوند. طراحی‌های فانتزی جوراب نیز روزبه‌روز رایج‌تر می‌شوند.

ریشه‌شناسی  

خب بیایید با معنی واژه «sock» و ریشه‌های آن در زبان انگلیسی شروع کنیم.
 جوراب(sock) از واژه لاتین calceus یا calcius (کفش) می‌آید که خودش از واژه calx (پاشنه) مشتق شده است. در زبان انگلیسی، جوراب از واژه لاتین 'soccus' گرفته شده که به جورابی اشاره دارد که توسط بازیگران کمدی استفاده می‌شد.
 

تاریخچه

جوراب‌ها از گذشته‌های دور تاکنون دچار تحولاتی شده‌اند. اولین کسانی¬که چیزی شبیه به جوراب‌های امروزی را می‌پوشیدند، ساکنان بین‌النهرین در سال ۷۰۰ قبل از میلاد بودند. آن¬ها برای پوشاندن اندام‌های پایینی خود از ساق بلند پارچه‌ای با کف چرمی استفاده می‌کردند. مدلی ظریف‌تر برای زنان تهیه شده بود: پارچه سفید با تزئینات گلدوزی. قدیمی‌ترین جوراب‌های واقعی مصری هستند و به دوره بین ۲۵۰ و ۴۲۰ قبل از میلاد بازمی‌گردند. شکل این جوراب‌ها نشان می‌دهد که با صندل استفاده می‌شدند. 

اولین مدل‌های جوراب از پوست حیوانات ساخته شده بود که مشابه کفش‌های کارباتینه  یونانی و رومی به دور مچ پا جمع و بسته می‌شدند، از آن¬جا که ساخت جوراب در زمان‌های پیشاصنعتی به‌طور نسبی زمان‌بر بود، جوراب‌ها بیشتر مخصوص افراد ثروتمند بودند. افراد کم‌درآمد از پارچه‌هایی استفاده می‌کردند که به‌سادگی دور پا پیچیده می‌شد. این نوع پوشش‌ها تا انتهای قرن بیستم در ارتش‌های اروپای شرقی مورد استفاده قرار می‌گرفت. براساس گفته‌های شاعر یونانی، هزیود، حدود قرن هشتم پیش از میلاد، یونانیان باستان جوراب‌هایی به نام «پیلوئی»  می‌پوشیدند که از موی حیوانات نمدی ساخته شده بود. رومی‌ها نیز پاهای خود را با چرم یا پارچه‌های بافته‌شده می‌پیچیدند و در حدود قرن دوم میلادی شروع به دوخت پارچه‌ها کرده و جوراب‌های قالب‌دار به نام «اودونیس»  تولید کردند. در ادامه، حول قرن پنجم میلادی، جوراب‌هایی به نام «پوتیس»  توسط افراد مقدس در اروپا پوشیده می‌شد تا نمادی از پاکی باشد. در قرون وسطی، شلوارها بلندتر شدند و جوراب به‌عنوان پوششی فشرده و رنگی برای پایین پا مورد استفاده قرار گرفت. از آنجا که جوراب‌ها کش‌بندی نداشتند، از بند‌هایی برای جلوگیری از پایین افتادن آن‌ها استفاده می‌شد. زمانی که شلوارک‌ها کوتاه‌تر شدند، طول جوراب‌ها بلندتر و به‌تدریج گران‌تر شد. تا سال ۱۰۰۰ میلادی، جوراب به نمادی از ثروت میان اشراف تبدیل شد. 

در قرن پانزدهم، جوراب به¬عنوان پوشاکی ضروری تبدیل شد و در پایان همین قرن، نوع جدیدی از جوراب به¬نام «جوراب شلواری» اختراع شد. این نوع پوشاک یک‌تکه بود و زیر لباس‌های باشکوه و مجلل پوشیده می‌شد. از این زمان به بعد، پیدایش جوراب شلواری نشانه‌ای از تقسیم واضح میان پوشاک مردان و زنان شد. مردان شروع به نمایش جوراب‌های رنگارنگ کردند که گاهاً پای‌راست و پای‌چپشان تفاوت‌هایی داشت. اما جوراب‌های زنان، مدت‌ها از دید عموم پنهان ماند و این امر ناشی از قواعد اخلاقی آن زمان بود. در قرن‌های هفدهم و هجدهم، این رنگ‌های زنده جای خود را  به سفید ظریف دادند که تنها رنگ پذیرفته شده در آن دوران بود.

از قرن شانزدهم میلادی به بعد، طرح‌های تزئینی که روی مچ یا کناره جوراب قرار داشتند، «کلاک» نامیده شد. با اختراع ماشین بافندگی در سال ۱۵۸۹، سرعت تولید جوراب شش برابر بیشتر از بافت دستی شد. با این حال، ماشین‌های بافندگی و بافندگان دستی تا سال ۱۸۰۰ همزمان فعالیت می‌کردند. انقلاب بعدی در تولید جوراب با معرفی نایلون در سال ۱۹۳۸ اتفاق افتاد. پیش از آن جوراب‌ها معمولاً از ابریشم، پنبه و پشم ساخته می‌شدند. نایلون آغازگر ترکیب دو یا چند نخ در تولید جوراب بود، فرآیندی که همچنان در حال انجام است. در تاریخ معاصر، شواهد علمی نشان داده‌اند که پوشیدن جوراب هنگام خواب می‌تواند مفید باشد؛ به این صورت که به فرد کمک می‌کند زودتر بخوابد و خواب طولانی‌تری داشته باشد.
جوراب کودک باستانی مصر - موزه بریتانیا

 
این جوراب که در تصویر مشاهده می‌شود، متعلق به یک کودک در قرون سوم و چهارم میلادی است. در این جوراب بین انگشت بزرگ و سایر انگشتان جدا شده است تا بتوان با صندل پوشید. از نخ پشمی ساخته شده که شامل ۶ تا ۷ رنگ مختلف است و با استفاده از تکنیک نال‌بایندینگ، که پیشگام بافتنی و قلاب‌بافی امروزی است، بافته شده است. رنگ‌های جالبی از جمله نارنجی، بنفش، سبز-آبی، قرمز تیره، سبز، آبی تیره و زرد در آن به‌کار رفته‌اند. این یک پالت رنگی شگفت‌انگیز است، به‌ویژه در زمانی¬که رنگ‌آمیزی پارچه‌ها فرآیندی پیچیده و دشوار بود و رنگ‌های کمی در دسترس بودند.

در ایران

در اینجا هم در مورد تاریخجه جوراب در ایران صحبت کنیم.
پوشش پا از نوک انگشتان تا ساق پا، در دوره‌های گوناگون تاریخی ایران تحولات زیادی داشته است. در زمان مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، ساق‌بندهایی مورد استفاده بود که علاوه بر پوشاندن ساق پا، انتهای شلوار را نیز ثابت نگه می‌داشت. در دوره عباسیان، اعیان و اشراف جوراب‌هایی از جنس پشم، ابریشم یا چرم به پا می‌کردند که این پوشش «موزج» نام داشت. گاهی افراد عادی نیز از موزج استفاده می‌کردند.
در دوره طاهریان، صفاریان و سامانیان، مردان و زنان انواع جوراب‌های ساق‌بلند و ساق‌کوتاه می‌پوشیدند. جوراب زنان بیشتر از ابریشم ساخته می‌شد. شهر طوس در آن دوره و قزوین در عصر آل بویه از مراکز تولید جوراب‌های فاخر بودند. در یادداشت‌های شاردن درباره دوره صفویه آمده است که جوراب‌ها از پارچه‌های پشمی بلند و باریک بدون قسمت پاشنه و کفی دوخته می‌شدند. این جوراب‌ها تا زیر زانو بالا می‌آمدند و در آنجا گره می‌خوردند؛ برای دوام بیشتر، در محل پاشنه تکه‌ای چرمی به آن دوخته می‌شد. هم¬چنین نوعی جوراب گشاد و بلند به نام «چاقچور»، که به جوراب متصل می‌شد، در این دوره رواج پیدا کرد.

طبق گفته فیگوئروا، جوراب ایرانیان در آن¬زمان همراه با گیوه یکپارچه بود و طراحی آن به گونه‌ای انجام می‌شد که برای سواری یا پیاده‌روی مشکلی ایجاد نکند. جوراب زنان دوره صفویه اغلب از جنس ماهوت رنگین یا مخمل و زربفت بود. تولید جوراب‌هایی با کیفیت بالا در آن دوران، به ویژه در اصفهان توسط کارگاه‌های مخصوص درباریان انجام می‌گرفت. برخی از این جوراب‌ها با استفاده از پارچه‌های نخ ظریف وارداتی مانند پارچه‌های انگلیسی تهیه می‌شدند. البته معمولاً بسیاری افراد بدون جوراب یا پا برهنه بودند.
در دوره قاجار، مردان جوراب‌های کوتاه پشمی یا ابریشمی لطیف با نقش و نگارهایی زیبا و خطاطی شده می‌پوشیدند. زنان نیز در زمستان جوراب‌های سفید دست‌بافت به سبک جدید به پا می‌کردند، اما در تابستان اغلب پا برهنه بودند. با تغییر مد در دوره دوم قاجار، پوشیدن جوراب سفید بر روی شلوارهای تنگ و چسبان رواج پیدا کرد.
در دوره پهلوی، جوراب‌های وارداتی غربی رایج شد و جای ساق‌بندهای سنتی را گرفت. با¬این¬حال، باز هم استفاده از ساق‌بندها در برخی از شهرهای ایران همچنان ادامه داشت.

ساخت و سبک

اما از چه نخ‌هایی باید برای تهیه جوراب‌ها استفاده کنیم؟ و چه تکنیک‌های مناسبی وجود دارند؟ آیا از جوراب‌های ساده و یک‌رنگ خسته شده‌اید و می‌خواهید چیزی متفاوت و جذاب داشته باشید؟ تنوع طرح‌ها، ایده‌ها، نخ‌های زیبا و روش‌های ساخت جوراب‌ها، دریچه‌ای به دنیای رنگارنگ و شاد باز می‌کند که ما در ...به آن می پردازیم!  در حقیقت، ما طیف گسترده‌ای از نخ‌های جوراب را ارائه می‌دهیم و علاوه بر آن ابزارهایی که برای ساخت و شخصی‌سازی آن‌ها ضروری هستند را نیز نادیده نگرفته‌ایم: از کتاب‌های آموزشی گرفته تا انواع مختلف میل‌بافتنی، حتی چاپ‌های ضدلغزش، لاتکس و کفی‌های مخصوص! 
جوراب‌ها را می‌توان از مواد متنوعی مانند پنبه، پشم، نایلون، اکریلیک، پلی‌استر و اولفین‌ها (مانند پلی‌پروپیلن) تولید کرد. برای افزایش نرمی جوراب‌ها، مواد دیگری مانند ابریشم، بامبو، کتان، کشمیر یا موهر  نیز ممکن است در فرایند تولید به کار برده شوند. پشم مرینوس یکی از گزینه‌های محبوب برای تولید جوراب است که گرما و راحتی را فراهم کرده و در ترکیب با مواد دیگر، شکل خود را بهتر حفظ می‌کند. رنگ جوراب‌ها می‌تواند هر رنگی باشد که طراحان برای تولید آن در نظر بگیرند. گاهی اوقات، طرح‌های هنری نیز برای بهبود ظاهر جوراب روی آن‌ها چاپ می‌شوند.
جوراب‌ها در انواع مختلف و طول‌های متنوع تولید می‌شوند. جوراب‌های بدون ساق، کوتاه و مچ‌دار تا مچ پا یا پایین‌تر امتداد دارند و معمولاً به صورت غیررسمی یا ورزشی استفاده می‌شوند. برای آگاهی از انواع جوراب ها

نتیجه گیری

حالا ببینیم امروزه روند استفاده از جوراب به چه صورت است؟
امروزه جوراب دیگر یک پوشیدنی ساده نیست، بلکه نمادی از راحتی، ظرافت، مد، خلاقیت، رنگ، گرما، نرمی و شادی شده است و جوراب‌ها و استاکینگ‌ها به یکی از عناصر ضروری هر لباس تبدیل شده‌اند. آن‌ها جزء جدانشدنی کمدها و کشوها هستند که در انواع مختلف طراحی می‌شوند: بلند، کوتاه، زنانه یا مردانه، ساده یا با طرح‌های متنوع، هماهنگ با سایر لباس‌ها یا در تضاد با آن‌ها، برای برجسته کردن، شخصی‌سازی و زیباتر کردن انتخاب‌های روزانه. 
این مسیر طولانی تحولات نشان می‌دهد چگونه یکی از ساده‌ترین اقلام پوشاکی توانست به یکی از موارد کلیدی مد و صنعت تبدیل شود و جایگاه ویژه‌ای در زندگی روزمره بیابد.